Frans Pans
Op zoek naar iets helemaal anders, botste ik onlangs op een tekst die heel wat fijne herinneringen deed opborrelen …
Hieronder eerst integraal een tekst van de hand van Herman J. Claeys
over Frans Pans
daarna volgen persoonlijke herinneringen
in memoriam: Frans Pans
De donderdag daarop was er een uitvaartplechtigheid in het Crematorium te Vilvoorde, in aanwezigheid van ettelijke tientallen kunstenaars en schrijvers.
Vanaf begin de jaren zestig ontpopte Frans Pans in Brusselse progressieve kringen zich als een zeer sociaal bewogen mens en kunstenaar. Dat is hij, in weerwil van zijn latere slepende ziekte, tot zijn dood gebleven: een compromisloze humanist met een pacifistisch-antiautoritaire en antikapitalistische boodschap. Zijn lijfspreuk was, net als die van zijn geestesgenoot Léo Ferré, ‘ni dieu ni maître”, de slogan van de Franse revolutionair Auguste Blanqui uit 1880.
Frans Pans was als graficus en fotograaf een getalenteerd autodidact. Hij maakte zeefdrukken en tekeningen voor affiches van de vredesbeweging en de (o.m. feministische) ontvoogdingsstrijd, als documentair fotograaf vereeuwigde hij stakingsacties, provo-happenings in Amsterdam, Brussel en Antwerpen, vredesdemonstraties, fabrieksbezettingen en protestbetogingen, en als sociaal-fotograaf had hij oog voor uitsluiting en uitbuiting. Hij nam deel aan de groots opgezette artistieke projecten van Mass Moving en van Mass & Individual Moving. Daarnaast schiep hij in de jaren zestig en zeventig artistieke portretten ten behoeve van de literaire 5de Meridiaanreeks van uitgeverij Manteau, en maakte samen met de dichter Willie Verhegghe zeefdrukken voor de kunstmap “Spanje 1936-1976”. In 1968 was hij mede-oprichter en bezieler van het undergroundcafé De Dolle Mol, toen nog aan de Kaasmarkt te Brussel. Later stichtte hij nog tweemaal een artistiek café in de Marollenwijk (Het Vermiljoen en Den Tricoloren Keunink).
In 2002 was er in het gemeentehuis van Bredene een overzichtstentoonstelling van zijn fotografie, verzorgd door het Amsab ofte het Instituut voor Sociale Geschiedenis te Gent., waar zijn omvangrijk foto-archief toegankelijk is.
shared by : Herman J. Claeys
(Brugge, 23/05/1935 – Antwerpen, 29/12/2009)
was een Vlaams schrijver en provo-activist uit de jaren zestig.
Frans Pans werd geboren te Mechelen op 22 november 1934
en overleed te Brussel op 30 juli 2005.
In 1958 woonde Frans Pans in Brussel waar hij werkte voor het Brussels Kamertoneel (BKT).
Hij ontpopte zich in de Brusselse progressieve kringen tot een zeer sociaal bewogen kunstenaar.
Zijn lijfspreuk was “Ni dieu ni maître”.
Affiches
Frans Pans ontwierp verschillende affiches (tekeningen en zeefdrukken) voor linkse en sociale bewegingen, zoals de Vredesbeweging en de Femiministische Ontvoogdingsstrijd.
De affiches van de rakettenbetogingen in Brussel waren van zijn hand.
Het grafisch werk van Frans Pans werd omschreven als zeer direct en hard.
UW STAD IS VERKOCHT maakte hij voor BRAL
(stadsbeweging die ijvert voor een duurzaam Brussel)
Fotografie
In de vroege Jaren ’60 van de 20ste eeuw maakte Frans Pans foto’s van de undergroundcultuur, de anarchisten en de toenmalige provobeweging. Ook vereeuwigde hij stakingsacties, provohappenings in Amsterdam, Brussel en Antwerpen, vredesdemonstraties, fabrieksbezettingen en protestbewegingen. Sommige van zijn foto’s, waar naakt in te zien was, werden destijds door de goegemeente als aanstootgevend ervaren.
Frans Pans lag aan de basis van de subjectieve fotografie in België. Zijn foto’s hingen op verschillende tentoonstellingen, naast grootheden zoals Julien Coulommier, Gilbert de Keyser, Antoon Dries en Paul Strand. Ook het blad Humo en The Photography Yearbook uit 1965 namen foto’s van hem op. Zijn stijl uitte zich in sterke zwart-witcontrasten, grove korrel en had geen respect voor de toen gangbare technische normen.
Acties
Frans Pans nam deel aan artistieke projecten zoals “Mass Moving”, schiep portretten ten behoeve van de literaire vijfde Meridiaanreeks van uitgeverij Manteau en creëerde zeefdrukken in samenwerking met de dichter Willie Verhegghe voor de kunstmap “Spanje 1936-1976”. Frans Pans nam ook regelmatig deel aan de activiteiten van de fotografische kring “Iris” in Antwerpen.
In 1968 opende Frans Pans het undergroundcafé “De Dolle Mol” aan de Kaasmarkt in Brussel.
Zijn latere artistieke café’s waren “Het Vermiljoen” (Rollebeekstraat) en “Den Tricoloren Keunink”.
Het boekje werd vrij snel verboden nadat het was uitgegeven …
Ons laatste contact was PALLIATIEF
Op BROSELLA Folk & Jazz 2005 (9 & 10 juli) – ik zal het nooit vergeten – stonden plots twee Vrienden, die ook bevriend waren met Frans, aan de Brosella Office cabine, om met te zeggen :
“RIE, Frans PANS ligt op palliatieve zorg in het AZ Jan Portaels te Vilvoorde en hij wil u absoluut nog zien vooraleer hij sterft!” Ik herinner me dat dit aankwam als een koude douche midden in een warme zomer en tussen het plezier van schone muziek …
Ik ging dan zo spoedig mogelijk naar de kliniek kopmm Frans te bezoeken. Onderweg vroeg me af “Wat moet ik hem zeggen? Hoe moet ik hem begroeten?” In ieder geval niet met “Hoe gaat het met u, Frans?”
Toen ik zijn kamer binnenstapte zei ik gewoon:“Frans, ge wou mij zien. Hier ben ik.”
Hij vertelde me dat hij, dankzij de hulp van TOPAZ, een postume fototentoonstelling voorbereidde. Hij kon zelf geen fototoestel meer vasthouden, maar daar werd ginder, dankzij de medewerking van een vrijwilliger, een oplossing voor gevonden. Hij drong er sterk op aan dat ik zeker naar de opening van die tentoonstelling zou gaan, die na zijn dood zou georganiseerd worden in een klein zaaltje in Evere.
Dat moest ik hem beloven …!!!…
Hij vertelde me ook dat zijn dochter Russisch had geleerd om de teksten van zijn communistische kameraden in de oorspronkelijke versie te kunnen lezen.
Daarna zei hij: “Ge moogt gaan. Ik ben moe”
Dat was mijn laatste contact met Frans PANS, persoonlijk …
maar ik heb hem wel nog gezien in die postume fototentoonstelling,
want daar waren een aantal merkwaardige “zelfportretten” bij.
